سکونت گاه های قبایل عرب در ایران هم زمان با فتوحات تا پایان دوره ی امویان

زمینه های نخستین موج مهاجرت اعراب به ایران را باید در ارتباط با دو مقطع متقدم تاریخ اسلام، یعنی عصر خلفای راشدین و دوره اموی، بررسی کرد. با ظهور اسلام و آغاز فتوحات، مهاجرت اعراب مسلمان به ایران شکل منسجم و منظمی یافت و پس از پایان جنگ ها، کشمکش ها و فتوحات آغازین، اعراب با هدف حفظ مناطق نوگشوده و پشتیبانی از ادامه فتوحات، اقدام به تأسیس پایگاه های نظامی در این مناطق کردند. به نظر می رسد این پایگاه ها خود زمینه ساز ایجاد شماری کوچ نشین و تأسیس شهرهایی مانند بصره و کوفه شد که شاهد استقرار دائم قبایل عرب بود. از سوی دیگر، گویا اندیشه اسکان دائم اعراب مهاجر در این سرزمین ها، اعم از سپاهیان و دیگر طبقات مردم، از همان نخستین سال های فتوحات در ذهن حکام و فرماندهان عرب مطرح بوده است. درواقع، مهاجرت می توانست چونان راه برون رفتی از مشکلات معیشتی و اجتماعی مردم شبه جزیره مطرح شود. مساله این پژوهش، سکونت گاه های قبایل مهاجر عرب در ایران، از آغاز فتوحات تا پایان دوره اموی است. برمبنای فرضیه این پژوهش، اعراب تقریباً در همه جای ایران پراکنده شدند، اما این استقرار در همه جا به یک اندازه و یک شکل نبود. این پراکندگی را می توان در شش منطقه ی بین النهرین، ایران جنوبی، ایران غربی، ایران شرقی و شمال شرقی، ایران جنوب شرقی و ایران شمالی توضیح داد.